Tôi thường nghe ông bà nói trẻ con “gà trống nuôi con chậm lớn” cho nên hành động và phản ứng thường có phần chậm hơn người khác, nhưng đôi khi đánh giá sai quá trình phát triển của trẻ có thể làm bỏ lỡ thời kỳ phát triển vàng của trẻ, vì vậy hãy quan tâm nhiều hơn đến sự phát triển của trẻ.
Thế nào là “chậm phát triển ở trẻ” ?
1. Những bé dưới 6 tuổi về nhận thức, hành động, biểu đạt ngôn ngữ và tâm lí xã hội hoặc vấn đề tự khống chế bản thân có phần thua kém so với những trẻ khác ở cùng lứa tuổi.
2. Theo Tổ chức Y tế Thế giới của Liên hợp quốc (WHO), tỷ lệ trẻ chậm phát triển trên thế giới rơi từ khoảng 6 – 8%.
3. Gợi ý lâm sàng: Nếu chậm hơn ba tháng so với giai đoạn phát triển bình thường thì nên tích cực điều trị, ba tháng sau có thể tiếp tục quan sát lại, dù sao tốc độ phát triển của mỗi trẻ là khác nhau.
Phân loại về “chậm phát triển”
1. Nhận thức
Các khả năng nhận thức như trí nhớ, hiểu biết, sự vật, khái niệm, logic và diễn đạt phát triển chậm hơn so với các bạn cùng lứa tuổi.
Ví dụ: các khái niệm như màu sắc, số lượng và kích thước cũng như các trò chơi nhận thức như xếp hình và ghép khối xây dựng không thể được chơi một cách chính xác.
Phát triển nhận thức, số lượng, chậm phát triển.
2. Hành động
Trẻ phát triển nhanh nhất ở giai đoạn sơ sinh, và được chia thành các chuyển động thô (chuyển động cơ lớn), chẳng hạn như lật người, ngồi, đứng, đi bộ, chạy và nhảy, v.v …; các chuyển động tinh (chuyển động cơ nhỏ), chẳng hạn như cầm nắm, đặt các đồ vật, hoán đổi và chạm, lấy, vẽ, viết, v.v.
Nếu muốn biết rõ có thể tham khảo biểu đồ phát triển của trẻ 0-6 tuổi được cung cấp dưới đây.
3. Giao tiếp
Có những sai lệch rõ ràng hoặc chậm phát triển khả năng hiểu ngôn ngữ hoặc khả năng diễn đạt, dẫn đến khó khăn trong giao tiếp. Bốn dạng phổ biến nhất là rối loạn cảm xúc, giọng nói không bình thường, nói không trôi chảy hoặc chậm phát triển về ngôn ngữ.
Ví dụ: liệu bạn có thể hiểu hướng dẫn và trả lời một cách thích hợp, và gọi những người thân thiết với bạn, chẳng hạn như cha mẹ, v.v.
4. Mối quan hệ xã hội
Là khả năng tạo quan hệ với xã hội, cảm xúc và hành vi của một cá nhân, và bao gồm khả năng học tập và khả năng vận động của một đứa trẻ.
Môi trường sinh trưởng và các yếu tố kích thích văn hóa là những yếu tố có ảnh hưởng rất lớn, nếu hành vi không phù hợp với trạng thái của thời đại sinh học, nó có thể gây ra sự suy thoái giữa các cá nhân và xã hội.
Các quan sát hàng ngày như có nhận ra khuôn mặt của người chăm sóc chính, quan tâm đến cảm xúc của người khác hay không, v.v.
giữa các cá nhân, chậm phát triển
5. Tự chăm sóc bản thân
Các kỹ năng giao tiếp, tương tác giữa các cá nhân, đặc điểm tính cách và hành vi cảm xúc, v.v., sẽ hình thành khả năng tự chăm sóc bản thân dưới sự tương tác đa cấp độ. Ví dụ: uống nước, ăn uống, đánh răng, rửa tay và mặt, mặc quần áo, tự đi tiểu và vệ sinh, v.v.
Mỗi giai đoạn tuổi đều có các chỉ số phát triển tự chăm sóc tương ứng, nếu không xuất hiện hoặc bị loại trừ thì có thể trẻ đang mắc phải tình trạng chậm phát triển.
Nguyên nhân gây chậm phát triển ở trẻ em
1. Quá trình mang thai và chu kỳ sinh sản (bao gồm các yếu tố trước khi sinh, các yếu tố lúc sinh và các yếu tố sau sinh)
Trước khi sinh:
– Yếu tố môi trường: dùng thuốc, hóa chất, nhiều chất gây quái thai, năng lượng thể chất và bức xạ, nhiễm trùng trong thời kỳ mang thai như bệnh sởi Đức, vi rút đại thực bào, v.v … hoặc người mẹ mắc các bệnh như đái tháo đường, phenylketon niệu, v.v.
– Dị tật bẩm sinh của hệ thần kinh trung ương như bệnh tiểu não, não úng thủy, v.v.
– Hội chứng đột biến gen di truyền
– Bất thường nhiễm sắc thể
– thiếu oxy trước khi sinh
Thời kỳ sinh:
– Sinh non, thiếu oxy, ngạt hoặc chấn thương trong quá trình chuyển dạ,… trong thời gian ngắn trước khi sinh hoặc trong khi chuyển dạ.
Sau khi sinh:
– Yếu tố môi trường: như chấn thương, nhiễm trùng, nhiễm độc, vàng da, mạch máu não.
– Bất thường về chuyển hóa.
– Các bệnh bẩm sinh khác.
2. Các yếu tố bẩm sinh như:
– Trí tuệ kém phát triển, bại não, bất thường nhiễm sắc thể như hội chứng Down, v.v.
– Khuyết tật chân tay, khiếm thị, khiếm thính, tự kỷ,…
3. Các yếu tố khác:
Một trong những yếu tố chính bắt đầu xuất hiện trong những năm gần đây là sự phát triển chậm do “thu nhận kích thích không đủ”.Trong thực tế lâm sàng, người ta thường thấy rằng trẻ nhỏ có tiềm năng tốt, nhưng người chăm sóc chính không tương tác tốt với trẻ nhỏ, bao gồm đối thoại, hỏi đáp và chơi trò chơi.
Đặc biệt, sản phẩm điện thoại di động 3C hiện đại đa dạng, phổ biến, phụ huynh chỉ chú ý vào những vật dụng điện tử nhiều hơn tiếp xúc với trẻ, thậm chí trực tiếp cho trẻ chơi sản phẩm điện tử để tiện chăm sóc, họ bỏ qua tầm quan trọng của việc trò chuyện với trẻ. Ngoài ra, còn có các yếu tố môi trường tâm lý xã hội như thiếu văn hóa, bị bỏ rơi, bị lạm dụng.
Bất kể yếu tố gì đi nữa, nếu có nghi ngờ về sự phát triển của trẻ, nên nhờ đến sự tư vấn của các bác sĩ chuyên môn, qua đánh giá và chẩn đoán lâm sàng sẽ không bỏ qua thời kỳ vàng điều trị, đồng thời cha mẹ cũng có thể đồng hành cùng con cái của họ nhiều hơn trong quá trình phát triển.
Xin ấn thích và theo dõi tiếp